Yıldönümünde yazmak adettendir. Yüzüncü yıldönümleri daha da anlamlıdır.  

Birinci Terekkale Kurultayı (Mayıs 1917) da bunlardan biri.  

Kurultay kuşkusuz çok önemliydi. Hatta 1917 yılının tepe noktasıydı. Ama her çıkışın bir inişi vardır.  

Birinci kurultayın inişi çok çabuk oldu. 

Mayıs kurultayına odaklanmak yerine zikzaklı 1917 yılını bir bütün olarak ele almak, dönemeçler arasında sebep-sonuç ilişkisi kurma yöntemi daha doğru geliyor.  

Kurultaya Giden yol  

Ateşin Terek Oblastında yanması rastlantı değildi.  

Burası ne Kuban’dı ne de Dağıstan. Dağlılar Kazaklarla yarı yarıya olmalarına rağmen siyasi haklara sahip değillerdi. 

Terekkale (Vladikafkas) kentinde yaşayan Dağlı aydınlar 5 Mart’ta Basiat Şahanov’un evinde toplandılar. Şahanov Sosyalist Devrimci bir hukukçuydu. Balkar’dı. 

Toplantıda Şubat Devriminin Dağlılar için olası etkileri tartışıldı.  

Dağlıların Geçici Hükümeti desteklemeleri gerekiyordu. Bunun için siyasi sürece katılmaları şarttı.  

6 Mart’ta Kafkasya Dağlıları Birliği Geçici Merkez Komitesi kuruldu. Komite Mayıs ayında bir kurultay toplama kararı aldı.  

Kurultayın Önemi  

Kurultay 1 Mayıs günü Terekkale kentinde toplandı. 9 Mayıs’a kadar devam etti.  

Terek Dağlıları öncülüğünde toplanmıştı ama Kuban ve Dağıstan Dağlıları da katılmışlardı. Şimdi önemsiz bir ayrıntı olsa da o günün koşullarında müthiş bir adımdı.  

Dağlı halklar tarihte ilk defa siyasi bir kongre topluyorlardı.  

Konuşmacılar Rus proletaryasına, ordusuna ve aydınlarına teşekkür ettiler. Dağlıların zincirlerini onlar kırmışlardı.  

Şimdi birlik olma zamanıydı. Dağlılar Kurucu Meclise tek vücut halinde girmeliydi. Başka türlü hiçbir halk sesini duyuramazdı. 

Gündemde bağımsızlık yoktu. Demokratik-federatif Rusya beklentisi yüksekti. Hedef özerklikti.  

Geçici bir anayasa kabul edildi. Dağlı halklar tek çatı altında yaşama iradesini ortaya koydular.  

Ne var ki demokratik-federatif Rusya vizyonu uzun ömürlü olmadı. Rus demokrasisinin zayıflığı her şeyi alt üst etti.  

1917 Devam Ediyor  

İkili iktidar sürecinde (Mart-Ekim) zaman Petrograd Sovyetinin lehine işledi. Geçici Hükümet giderek güç kaybetti.  

Kafkasya anarşi ve terörle tanıştı. Merkez İcra Komitesi gelişmeler karşısında etkisiz kaldı.  

Ulemanın çağrısıyla Ağustos ayında Andi Kurultayı toplandı. Uygun zamanda bağımsızlık ilan edilmesi istendi.  

Aynı ay içinde General Kornilov başarısız bir darbe girişiminde bulundu. Geçici Hükümet yüzünü sola döndü. Toprak meselesini gündemine aldı. Kazakların kırmızı çizgisi ihlal edilmişti.  

Gerginlik artınca yeni bir kurultaya gerek duyuldu.  

İkinci Kurultay 20 Eylül’de yine Terekkale’de toplandı. Andi kararları teyit edildi.  

Ekim Bolşevik Darbesi bardağı taşırdı.  

Rusya herkesin tanıyacağı bir rejime kavuşuncaya kadar ilişkiler donduruldu. Kafkasya Dağlıları Birliği 3 Aralık’ta özerklik ilan etti.  

Özerklik ilanını ayrılık duyurusu izledi (21 Aralık). 

Kafkasya Dağlıları Birliği – “self-determinasyon” ilkesine ve Andi kararlarına dayanarak – Rusya’dan ayrıldığını duyurdu.  

Bolşevik terörü başka çare bırakmamıştı. Sonrasında Dağlılar hiç hazır olmadıkları kanlı bir mücadeleye atılmak zorunda kaldılar.