Karakter boyutu :
Adıge Mak: Çerkes Ulusal Bilimi Gelişiyor
13 Şubat 2017 Pazartesi Saat 20:36
Adıge Mak:Çerkes Ulusal Bilimi Gelişiyor
8 Şubat Bilim Günü. Gün, ülke düzeyinde bilime önem verilmesi gereğine ilişkin. Bu konuda herkes elinden geleni yapmalıdır. 1929 yılında Adıge Özerk Oblastı’nda bilimsel araştırma amaçlı Adıge Bilimsel Araştırma Enstitüsü kuruldu. O günden bu yana eğitimli kişilerimiz ulusal bilim konularında önemli çalışmalar yürüttüler. Şimdiki adıyla Adıge Cumhuriyeti Tembot K’eraş Sosyal Araştırma Enstitüsü 87 yıldan beri çok yanlı araştırmalar yapıyor. Bu konuda yapılan çalışmaları öğrenmek üzere sözü edilen enstitünün müdürü dilbilimleri uzmanı Prof. Dr. Bırsır Batırbıy’ı ziyaret ettik.
Bırsır Batırbiy: 16 yıldan beri Bilim Günü’nü kutluyoruz. Buna bağlı olarak yapılmış olan ve bilim niteliği taşıyan çalışmaları özetliyor, her birimiz yeni görevler üstleniyoruz, diye anlatıyor Bırsır Batırbıy. Şu sıralar enstitümüz değişik konulara ilişkin çalışmalar yürütüyor. Anlatmaya Etnoloji bölümünden başlayalım, Bölüm Başkanı Ğubjeko Marat, yeni bir bölüm. Çalışanları genç bilim insanları, iyi eğitim almış uzman kişiler. Sorunları çözmede başarılı yöntemler uyguluyorlar ve iyi sonuçlar elde ediyorlar. İlginç bilimsel makaleler yayınlıyorlar. Bilimin derinliklerine inme yeterlilikleri var.
Prof. Dr. Bırsır Batırbiy: Tembot K'eraş Sosyal Araştırma Enstitüsü Müdürü, Dilbilimleri uzmanı
Felsefe ve sosyoloji bölümü başkanı da Hanehu Ruslan. Bu bölüm Hükümete daha yakın olup toplumsal sorunları inceliyor ve geleceğe ilişkin öngörülerde bulunuyor ve çalışma özetlemeleri yayınlıyor.
Ulusal bilimin ilerlemesinde en önemli çalışmaları Açumıj Kazbek başkanlığındaki Tarih Bölümü yapıyor. Büyük tarihsel sorunlar ele alınıyor ve bir sonuca varılmaya çalışılıyor. Sadece Adıge Cumhuriyeti düzeyinde değil, bütün bir Rusya düzeyinde çalışmalar yapılıyor. Çok sayıda yayınlanmış kaynağı, makaleleri ve kitapları var. Bilimsel amaçlı konferanslar ve yuvarlak masa toplantıları yapıyor, çok sayıda özetlemeleri bulunuyor.
Adıge folkloru bölümü başkanı aynı zamanda bir dilbilimleri uzmanı olan Prof. Dr. Çuyeko Nafset’tir. Bölümün 4 çalışanı var (yetersiz, artırılması gerekiyor) ancak hastalanmış olmaları nedeniyle bütün iş Nafset’in üzerinde kaldı. Buna rağmen, bütün işleri neredeyse tamamlayacak biçimde çalışıyor. Örneğin, 2015 yılında oluşturduğumuz Nart Araştırmaları Merkezi (нартоведением и Гупчэ) başkanı olarak çalışıyor. Bu bölüm enstitünün tüm bölümleri ile işbirliği içinde araştırmalar yapıyor. Çuyeko Nasfet çalışkan bir biliminsanı, folklorik ürünleri derleme ve değerlendirme konularında yoğun çalışmaları oldu. Kıyıboyu Şapsığe’ye giden bilim heyetini o oluşturdu ve oradan derlenen bilgi ve belgeleri “Şapsığlar” adı altında bir kitapta topladı.
Nart destanını yeniden yayınlamak sürekli amaçlarımız arasında. Bu yakınlarda -eski devlet başkanı- Şevmen Hazret’ten yardım ricasında bulunduk, bize para gönderdi, destanın 2 cildini yayınladık. Geride kalan beş cildin yayına hazırlanması işini Çuyeko Nasfet ile Çuyeko Ali üstlenmiş bulunuyorlar.
Bu iş için Şevmen Hazret bize 2 milyon 600 bin ruble para yardımında bulundu. Söz konusu yedi cilt ile birlikte “Adıge Folklorunun Toparlanması” (Адыгэфольклорымизэфэхьысыжь/ Сводадыгскогофольклора) serisinin 4. cildini de bu para sayesinde yayınlamayı düşünüyoruz. Daha yayını gerekli 22 folklor kitabımız duruyor, bunları da yayınlayacağız. Bölümün görevi folkloru derleyip yaşatmaktır, ancak parasızlık nedeniyle araştırma ve sefer heyetleri oluşturamıyoruz.
Çermıt Muhdin’in bilgisi dahilinde Şapsığlarla anlaştık, bir bilim heyeti oluşturduk, parayı işadamı Haçmamıko Viyaçeslav verdi.
Büyük çalışmalar başaran Dil bölümü başkanı da dil bilimleri uzmanı Prof. Dr. Ğış Nuh’tur. Adıge Yazı Dili Günü’ne ilişkin anmalar, - dilbilimci- Rogave üzerine konferanslar Adıgey’de ve Türkiye’de yapıldı. Büyük bilim insanı Meretıko Kasim’e ilişkin bir jübile/ yıldönümü düzenledik ve ona ilişkin bir kitap yayınladık.
Ulusal bilimi koruma ve geliştirme konularında büyük görevler üstlenmiş olan enstitüye özen göstermek, üzerine titremek gerekiyor, bu bir görev olarak algılanmalı. Elimizden geldiğince bilimi geliştirmeye çalışıyoruz. Örneğin tanınmış eğitimci Ançoko Hacıbeç üzerine bir uluslararası konferans verdik. Hacıbeç üzerine hazırlanan kitabın yayını için Adıge Devlet Üniversitesi rektörü Hunego Reşid gerekli parayı verdi.
Dil Bölümü olarak yuvarlak masa toplantıları, ilk tanıtımlar (лъэтегъэуцохэр) ve konferanslar düzenliyoruz. Bütün bunlar enstitümüzün halka yakınlaşmasında önem taşıyorlar. “Anı Yazıları” (Ученыезаписки) adlı bilim insanlarımızın yazılarını on yıldan beri yayınlayamıyorduk. 2010 yılından beri “Bilim Rehberi” (ШIэныгъэгъуаз) adıyla yeniden yayına başladık, büyük yararını gördük.
Bilimsanlarının kendileri de çalışmalarının yayınlandığını görmeliler. Yayınlanma durumunda yazarları teşvik edilmiş, yapıtları canlanmış oluyor.
Ulusal bilimin gelişmesinde 3 ciltlik “Adıgece Açıklamalı Sözlük”ün (АдыгабзэмизэхэфгущыIалъ) yayınlanmış olması önemli bir etken olmuştur. Sözlük, Dil Bölümü çalışanlarının 30 yıllık bir emeğinin ürünü. Sözlüğü hazırlayanlar; Ğış Nuh, Meretıko K.,Zêk’oğu V., Tharkoho Y., Tutarış M., Tev N.’dir, başredaktör ise Bırsır Batırbıy’dır.
“Adıgey Tarihi” (ИсторияАдыгеи/ Адыгеимитарихъ) adlı serinin ilk kitabı yayınlandı, ikincisi de yayına hazır.
Enstitümüz edebiyat bölümü başkanı Şeş’e Şamset’tir, Adıge-Slaviyan kültürel ilişkileri bölümü başkanı da N. Denisovar’dır, edebiyat bölümü kendi içinde bu iki alt bölüme ayrılıyor. Adıge yazarlarının yıldönümlerinde, ilk tanıtımlarda, sözgelişi ünlü Adıge oyun yazarı Mamıy Yercıbe üzerine toplantı, Adıge Çocuk Edebiyatı’nın geliştiğini kanıtlamak üzere Vılape köyünde düzenlenen toplantı, vb Adıge yazılı edebiyatımızın yeni adımlar attığını gösteriyor. Adıge-Slavyan Kültürü Bölümü mükemmel çalışıyor. Çok sayıda ulusun birliğini ve kardeşliğini koruma ve pekiştirme amaçlı çalışıyor. Rusça yazılar ve çalışmalar yayınlıyor, bu sayede enstitümüzde yapılan ulusal nitelikli çalışmalar da tanıtılmış oluyor.
Ulusal bilimin gerekli temele kavuşması ve kökleşmesi için yeni kadrolara gereksinim var. Enstitü kadromuzda daha önce 93 kişi yer almıştı, optimizasyon (eldekinden en iyi yararlanma amacı) gereği içlerinden 38’ini enstitüde bıraktık, bunların çoğu genç; diğerlerini, bilimsel yeterliliklerini kanıtlayamadıkları için enstitüden çıkardık. Kuşkusuz enstitümüz daha fazla sayıda yetenekli gence gereksinim duyuyor.
Daha önceki bölümlerimiz olan, Nart bilimleri (başkanı Hadeğale Asker idi) ve Arkeoloji bölümünü (başkanı Avle P.) sektörlere çevirdik, ilkini folklor, ikincisini tarih bölümüne bağladık. Ancak destan konusunda çalışacak uzman kişimiz kalmadı, bu nedenle çalışmalar duraklamış durumda. Arkeoloji de onun gibi.
Eksikliklerden söz etmiş bulunuyorum. Ancak AdıgeCumhuriyeti Hükümeti, Lışha (ЛIышъхьэ/ Cumhuriyet başı) ve bakanlar her zaman bize destek çıktılar. Bunun bir kanıtı da enstitümüzün yenilenmesi, restore edilmesidir. Ayrıca gerekli gereçler, teknik donanım, internet olanağı sağlandı. Bütün bunları cumhuriyetimizin fahri başkanı A. Thakuşın kendi fonundan (-örtülü ödeneğinden-) bize verdiği parayla gerçekleştirdik, bunu belirtmek isterim. Elimizden geldiğince kaliteli bir kadro oluşturmak için çalışıyoruz. Bize verilmiş yapıtların yayınlanması için hibe ve yardımlar bekliyoruz. Ayrıca bu tür işler için Rusya bütçesi kapsamında Adıge Cumhuriyeti için ayrılan pay içinde enstitümüze de bir kaynak ayrılmalıdır.
Sevinç içinde Bilim Günü’nü kutluyor, tüm topluluğumuzu ve bilim çalışanlarını selamlıyorum!
Söyleşi: Mamırıko Nuriyet, Adıgemak, 8 Şubat 2017
Not: Tire içindekiler çevirmene aittir.
Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız
Cherkessia.net, 13 Şubat 2017
Bu haber toplam 5003 defa okundu.
hapi cevdet yıldız
Sn. Canberk,
Sorunlara kötümser değil, iyimser, yapıcı yaklaşmak, gerektiğinde de sert eleştirilerde bulunmak, sanırım daha uygunu olur. Adıge bilim ve eğitimine parasal destekte bulunan yurtsever sadece Sayın Hazret
Şevmen değil, o en çok yardımda bulunan kişi ama başkaları da var. Bu arada yapılan olumlu çalışmaları, enstitünün yaşlı ve yetersiz kişilerden arındırılarak gençleştirildiği açıklamasını da dikkate almak gerekir. Bu başarı için Sayın Bırsır Batırbıy ve ilgililere teşekkürler. Bunu eski müdür Mekule Cebrail göze alamamıştı...
'Kadronun kabaık, sayının yüksek olması değil, çalışkan ve yetenekli kadro bulmak daha önemli' anlayışı benimsenmeli. Kadro 93 kişiden 38 kişiye indirildi, gençleştirildi. Gençlere alan açılmış oldu. Enstitü bir tembelhane olmamalıydı. Üretmeyen, arasıra enstitüye uğrayıp maaş alıp giden kişilerle ne yapılabilir? Kayırmacılık (torpil) yapılmamışsa gençleştirme işi güzel bir şey.
Adıge Cumhuriyeti dediğimiz şey, aslında küçük bir ilçe nüfusu, Rus bizi bitirmiş. Bakın Türkiye 3 milyon Suriyeli sığınmacıya kapılarını açtı, onları yurttaşlığa almaya hazırlanıyor. Ama Rus, 3 Adıge'yi olsun almıyor ve kapılardan geri çeviriyor. Faşizan ve emperyalist bir politika elbette. Bunu da gördükten sonra konuşmak gerekir. Adıgey dediğimiz yer azınlığın azınlığı. Sivrisineğin bir bacağından parça alındığında "Aldığın şeye ve kimden aldığına bir bak" (Arğoyım yıkopk zıxaxım, xepxığemi zıxepxığemi ze yepl) demiş sivrisinek. Bunu da dikkate almak gerekir. Saygılar.
CANBERK
Evet gelişiyor Hazret Şovmen para verirse.
Başlıkla yazının içeriğinde anlatılanlar uymamış pek.