YAZARLAR:  Muratov B.A., Nochevnoy M.Y.

ÇEVİREN: Huşt Kudret Akgün

Jassic alt dalı olan G2a3b1a1b1 ve Laba-Kuban kolu

FTDNA, halen G2a3b1a1b1 altında az sayıda haplotip belirlemiştir.  Isogg.org sitesindeki verilere göre sözkonusu alt dalın ağaç şeklindeki G2a haplogrubu tablosu içindeki yerini ve ilişkili SNP'ler olan L1264, L1265 ve L1268'leri görebiliriz.

Sözkonusu alt dal daha çok Adige (Çerkes) nüfusunda bulunsa da, Rus, Başkır, Oset, Karaçay-Balkar ve Çeçenler'de de bulunur. Çerkes araştırmacı R.A.Shalyaho'nun çalışmalarına göre G2a3b alt dalının %17'si Balkar iken, diğer araştırmalar G2a3b alt dalının %7,2'sini Karaçay (SNP U1+), %10,3'ünü de Balkar (SNP U1+ olanlar %6,6) olduğunu ileri sürer.

G2a3b1a1b1 alt dalının bileşenleri çeşitli halklardan oluşması nedeniyle, özellikle Adige, Rus ve Başkır halkları, bu alt dalın step kabileleri ile ilişkili olması çıkarımlanabilir.

Kafkas halklarında haplogrup dağılımı

G2a3b1a1b1 alt dalının 12 markörlü haplotipi aşağıdaki özellikleri taşır ve Ural'ın doğu bölgelerine yerleşmiş olan Proto-Kassoges-Jassic kabileleriyle ilişkilidir.

Dys 393 - 14(13), Dys 390 - 23, Dys 19 - 15, Dys 19b - 10, Dys 391 - 13, Dys 385a - 14
Dys 385b - 11, Dys 426 - 12, Dys 388 - 11, Dys 439 - 12, Dys 389i - 11, Dys 392 - 29, Dys 389ii - 31

Başkır halkında bulunma nedeni Sarmatya Dönemi incelenerek veya 13. Yüzyılda bir kısım Jassic ve Hun-Kıpçaklar'ın yalnız Macaristan'a göç etmemiş aynı zamanda Ural bölgesindeki Başkır kabilelerine katılmış olduğu hipotezi ile, ki daha olası bir hipotezdir, açıklanabilir. Bazı ortaçağ yazarları Ural bölgesinde Han Cuçi ve Batu tarafından mağlup edildikten sonra Kıpçaklar'ın göç ettiğinden bahseder. Abul El Gazi, "Hayatta kalan bu [Kıpçaklar] İştekler'e [Başkırt] katıldılar" diye yazar. İştek veya Başkırtlar'a katılan bu Kıpçaklar arasında müttefikleri -Jassic'ler- de olabilir.

Bugün M.Y.Nochevnoy, FTDNA'de 17 haplotipi olan G2a+L1264 alt dalını 2 büyük kol ve birkaç Kol-olmayana ayırır.  M.Y.Nochevnoy'un çalışmalarına göre ilk kol şu haplotipleri kapsar: 265918 Remezkov, 124854 Semenov, 196480 Muratov, 193256 Sonmez, 246812 Khasanov, N97848 Elgin, 243083 Akoev, 276877 Batsazov, 274391 Surikov, 276901 Khokhoev, 172686 Ruslan. Aralarında ata ilişkisi günümüze en yakın olan 265918 Remezkov, genetik ağaçta biraz ileride Semenov en uzakta ise Akoev bulunmaktadır.

M.Y.Nochevnoy'un çalışmalarına göre G2a3b1a1b1 alt dalının ikinci büyük kolu şu haplotiplerle ilişkilidir: 117713 Eldek, 274914 Qasau-Qipsaq (Kıpçak) Başkır, 249572 Kudoyarov, 222806 Zhuk, 163132 Akgun (Şapsuğ). Aralarında ata ilişkisi günümüze en yakın olan Eldek, sonra Zhuk en uzakta ise Akgun bulunmaktadır. M.Y.Nochevnoy'un araştırmasına göre Kol-olmayanlar şunlardır: 235493 Turlov gar Melordoy, 193256 Sonmez, 246812 Khasanov, 222813 Nochevnoy.

Karaçay

B.A.Muratov'un sınıflandırması biraz değişiktir. G2a3b1a1b1 alt dalının iki kola ayrıldığını düşünmektedir: Laba-Kuban ve Jassic.

Aşağıdaki harita 67 markörlü haplotiplerin 2 ayrı kola dağılımını gösterir, 222813 Nochevnoy ve 246812 Khasanov bunlardan bir miktar uzakta kalmaktadır.

12 markördeki G2a+L1264 haplotipi ise değişik kollara ayrılmaktadır.

G2a3b'ün Laba-Kuban ve Jassic alt kolları (12 marköre göre)

Laba-Kuban alt kolu Adige, Rus, Çeçen, Karaçay ve Başkırt halklarını içerirken Jassic alt kolu daha çok Oset, Başkırt bazen de Adige ve Rus halklarını içerir. İlginç olan iki alt kolun da Adige ve Başkırt içermesine rağmen Osetlerin sadece Jassic alt kolunda görünmesidir.

G2a3b'ün Laba-Kuban ve Jassic alt kolları (67 marköre göre)

Tüm alt kol isimleri bilinçli olarak seçilmiştir. Laba-Kuban alt kolu çoğunlukla Adige ve Rus halklarının bulunmasından ismini almıştır. Araştırmalar Adige halkının Kassog kabilelerinden oluştuğunu belirtmekte ve bunun kanıtı "Kassog" sözcüğünün etimolojik kökeninde bulmaktadır ki bu sözcük aynı zamanda Adige-Kabardeyler'in diğer adıdır.

Laba-Kuban alt kolunun eski Rusya'daki kökeni Cesur Mstislav (11.yy) döneminle ilişkilendirilir. 1023 yılında Cesur Mstislav ve bağlı toplulukları -Kassoglar ve Hazarlar- kiev üzerine saldırdılar. Bu Kassogların torunları ilerde Cossack gruplarını oluşturdu.

Kassog kralı Rededya ile Rus prensi Cesur Mstislav'ın güreşi

Adige ve Rusların kökenleri  arasında Kasoglar'ı bulmak, eldeki tarih belgelerine göre, kolay olsa da Çeçen, Karaçay ve Başkırtlar'ın kökeninde bulunmasını açıklamak kolay değildir. B.A.Muratov, Kassoglar'ın Alan, Jassic ve Kıpçaklarla yakın ilişkileri olduğu Deşt-i Kıpçak döneminin (11-13.yy) Başkırt ve Karaçay kökenlerinde bulunmasını açıkladığına inanmaktadır.

Jassic alt kolunun isimlendirmesine gelirsek, R.R.Suyunov'un Başkırt DNA projesi ve yöneticilerinin testleri ile 274914 Qipsaq (Kıpçak) Bashkir genellemesi netleşmiştir.

274914 Qipsaq (Kıpçak) Qasau kabilesindendir, bu da Qariy-Qipsaq kabilesinin bir kısmını Başkırt yapar.

Güncel etimoloji qasau sözcüğünü Başkırtcadaki "chisel" sözcüğünden tercüme eder. Bir başka açıklama da, qasau sözcüğünün anlamını kaybedip chisel ile bağdaştırıldığı ancak aslında qasau ile kassog sözcüklerinin bir etimolojik ilintisi olduğudur.

G2a3b'nin Jassic alt kolundaki Başkırt temsilcisinin Qipsaq (Kıpçak) kabilesinden olması tesadüf değildir. Moğollara karşı, Jassic ve Hun-Kıpçaklar müttefiklerdi. Çağan Batu'nun işgali sonrası Yaslar ve Hun-Kıpçaklar Deşt-i Kıpçak'ı terkedip 1239-1246 arası bugünkü Macaristan'a göç ettiler.

Bir Kıpçak canlandırması ve Jassic alt kolu Qasau-Qariy-Qipsaq kabilesinden test edilmiş üyenin fotoğrafı

Günümüzde, Jassic'lerin torunları Jaszag bölgesinde, Hun-Kıpçaklar'ın torunları ise Kunsahüg civarında yerleşmiştir.

Yasfensaru civarında Jassic Hussar'ların binicilik yarışı

Qasau kabilesi Başkırtlar arasında Qariy-Qipsaq'lardandır. Bu kabilenin tarihsel kökeni Hun-Kıpçaklarla ilişkilidir. Bir hipoteze göre, 13.yy'da Hun-Kıpçaklar ile birlikte bir grup Jassic sadece bugünün Macaristan'ına değil Ural bölgesine de göç etti.

Zımni olarak, G2a3b1a1b1 kolunun Jassic alt kolunda Oset haplotiplerinin olması bazı araştırmacılara Osetler'in Jassic torunu olduğunu belirtmesine neden olmuştur. Bilinir ki, Macaristan bölgesindeki Jassic dili eski Oset dilinin bir diyalektidir. Bu nedenle, Macaristan'daki Jassic ataları arasında Oset, Adige, Rus, Bakırt ve diğer halkların alt kollarını bulmak mümkündür.

G haplogrubu ağacının G2a3b1a1b1 alt kolu

M.Y.Nochevnoy G2a3b1a1b1 alt kolunun Jassic dalı ile Jassic halkının ilişkilendirilebileceğini kabul eder, bunun nedeni olarak da G2a1 alt kolunun Osetlerin ana dalı olmasına rağmen Başkırtlar'da da bulunmasıdır. Örneğin, 239988 Kubalek Bashkir, bize G2a haplogrubundaki bazı kabilelerin çok geniş alana yayıldıklarını ve bu kabilelerin diğer step halklarına, örneğin Jassic, asimile olabileceklerini göstermektedir.

Jassic alt kolu araştırmalarına engel ise Macaristan bölgesinde G2a3b1a1b1 kolunun olmamasıdır. Bunu Jass etnik grubunun Macarlar arasında yeterinde test olmamış olması açıklayabilir. Macaristan'daki Yashag halkının DNA testleri onların başka Avrupa gruplarının torunları olduğunu göstermektedir, Jassic bir yabancı grup olduğundan, testleri başka Avru grupları ile değil kadim step Jassic temsilcileri ile ilişkilendirmelidir.

Jassic alt kolundaki 117713 Eldek örneği de Yass halkının kökenini doğrulayan başka bir test sonucudur, ki örnek ayrıca Başkırt Eldek kabilesinin de temsilcisidir. Başkırt Eldek kabilesinin kökeni Deşt-i Kıpçak ile yakından ilişkilidir. Eldek kabilelerinin yurdu Belaya Irmak'ın sol tarafıdır, bu taraf ayrıca Başkırt Kıpçaklar'ının Ural genişlemesinin olduğu çok geniş bir alandır.

Macaristan'da henüz hiç G2a3b altkolu örneği bulunmaması nedeniyle, B.A.Muratov Jass alt kolunun da Kassog kökenli olabileceğini ileri sürer. SKRZAMM formülü Laba-Kuban alt kolundaki haplotipler de dahil edilince, iki alt kolun ortak atasının 2768+-260 yıl öncesine tarihler. Bu nedenle, Jass alt kolundaki Oset ve Başkırt örneklerini açıklamak için iki olasılığı dikkate almalıyız. Ya Adige kabileleri İskit gen kökeninin oluşmasında önemli bir yer aldı, yahut daha yakınlarda Kasog, Jassic ve Kıpçaklar arası etnik alışverişler oldu.

Bir başka hipotez ise Laba-Kuban ve Jassic alk kollarının kökeni için değişik zaman dönemi ileri sürer. İlginç olmasına rağmen bazı savları eksiktir ve ortak dil bazlı etnik kökene dayanır: Zizi-Lazyge-Adige-Yassi-Jassic.

G haplogrubunun 63 marköre göre G2a3b1a1b1 alt kolu

Adigey

Bu araştırmada G2a3b alt koluna ait örneklerin test edilmesi sonrası ilginç gerçekler de çıkmıştır.

Laba-Kuban alt koluna ait örneklerin çoğu güney Rusya ve Ukrayna kaynaklıdır. Tek istisna ataları Rusya'nın Ivanovsk bölgesinden 222813 Nochevnoy'dur. Bildiğimiz gibi Rus Cesur Mstislav Kaasog'larla birlikte Kiev'e yürümüştür ve 222813 Nochevnoy bu Kassog'ların torunu olmalıdır.

222813 Nochevnoy, Rusya

12 markörlü test sonucu G2a3b çıkan 274391 Surikov Rusya'nın Lipeck bölgesindendir. Şeceresi hakkında şunu yazmıştır: "Bildiğim en eski Surikov, 1614 doğumlu ve Elisey Grigoriev'in oğludur. İsmi önce Havkove (Havki) köyü Tula papazlığına bağlı Nicholas Venev Manastırı'nın baba mirası listesinde 1646 yılına ait kayıtta geçmiştir.

18.yy başına kadar, isimler soyadsız geçmiş, sonrasında 2 soyadı taşımışlardır: Surikov ve Eliseev. Ailenin kollarının bir tanesi Eliseev kalmış diğerleri asurikov ile devam etmiştir. 1678-1710 arası Surikov ailesinin bir kısmı Elick papazlığına bağlı Istobnoe köyüne, oradan ise 1710-1716 arası Lebedyansk papazlığına bağlı Lubna köyüne gitmiştir. "

163132 Turlov, Çeçen Gar-Molordoy kabilesi temsilcisidir, şeceresi hakkında şu bilgiyi verip ailenin:"Avar ülkesini dönüşümlü yönetmiş 3 Avar kralından Han Karakişi Bin Tyrurav'den geldiğini" belirtmiştir. "İkametleri Mekhelta, Gumbet, Dağıstan'dır. Çeçen feodal toplumu Turlov prenslerinin tahta olduğu zaman 1626-1628 arası oluşmuş, ancak 18.yy Kafkas savaşları sonrası etkisini kaybetmiştir. Arşivlere göre Turlov prensleri kendi kökenlerinin Über-Kafkas halklarından geldiğini düşünmüşlerdir." Gördüğümüz gibi sözkonusu Çeçen örneğin, Adige kabilelerinden geldiğini test sonuçları kanıtlamaktadır.

Karaçay'dan 246812 Khasanov Harklardan gelmektedir (Karaçay'ın bir dağ köyü).

Kendi sözcükleriyle: "...en azından 10-11 nesildir doğuştan Karaçay...Büyük Karaçay'da sadece 3 köy vardır ve tüm Karaçay halkı buradan gelmektedir...Referans olması için, Karaçay Rusya'ya bağlandığında 8 bin Karaçay vardı ve 1828 tarihli Julius Heinrich Klaproth eserlerinde atalarımıza referans yapmıştır."

246812 Khasanov, Karaçay'ın büyükbabası

246812 Khasanov kendi soyağacını 14. Dereceye kadar biliyordu.

Sonuç olarak, Laba-Kuban-Jassic alt kollarının isim kökenleri hakkındaki görüşler yazarların hipotezleridir. Daha fazla araştırmaya ve G2a3+L1264 kolunun SNP testlerini dikkatlice analiz etmeye gerek vardır. Arşivlerde yapılacak daha derin araştırma da yardımcı olacaktır. Yazarlar,  G2a3+L1264 koluna ait örneklerin geçmişleri hakkında daha fazla bilgi vermelerini ummakta bunun sözkonusu alt kolun kökeni hakkındaki araştırmaya destek olacağını düşünmektedir.

Güney Osetya

Karaçay Dağı

Çevirenin Notu: Yazının başında verilen kaynak kitap ekseriyeti Rusça olarak Başkırtya’da basılmıştır. Bizim çevirisini yaptığımız kısım ise İngilizce olarak Muratov B.A. ve  Nochevnoy M.Y. tarafından yazılmış, sadece Çerkesleri ilgilendiren bölümden ibarettir.