MEŞBAŞ’E  İSHAK

 

 Meşbaş’e İshak 28 mayıs 1931’de Krasnodar eyaleti Uspensk rayonunda bulunan üç Çerkes köyünden biri olan Şhaşefij’de doğdu.

1951 yılında Adığe Öğretmen Enstitüsü’nü,1956 yılında Moskova’da bulunan M.Gorki Edebiyat Enstitüsü’nü,1962 yılında kominist partisi yüksek okulu gazetecilik fakültesini bitirdi.1956-1959 yılları arasında “Sosyalist Adığey” gazetesinde redaksiyon bölüm başkanı olarak çalıştı.1959-1962 yılları arasında Kominist Parti Adığe ülke komitesi Lektor gurubunun başkanı olarak görev yaptı.1962-1970 yılları arasında Adığe Yazarlar Birliği’nin başkanlığını yaptı.1970-1983 yılları arasında “Zekoşnığ” dergisi baş redaktörü olarak çalıştı.1983 yılından bu güne kadar Adığe Yazarlar Birliği başkanıdır.

 

Uzun yıllar ardı ardına kominist parti Adığe ülkesi komitesi ile Krasnodar eyaleti komitelerinde bulundu,Adığe ülkesi ve Krasnodar eyaleti meclislerinde milletvekilliği yaptı.

1989 yılında Sovyetler Birliği milletvekilliğine ve Yüksek Sovyet üyeliğine seçildi.

 

Meşbaş’e İshak’ın eserleri 1949 yılından beri yayınlanmaktadır.İlk kitabı olan “Güçlü insanlar” 1953 yılında yayımlandı.Şiir ve şarkılarının yayınlandığı kitapları bunu takip etti: “Dünyam”-1957, “Yeni şarkı”-1960, “Yıldız kümesi”-1962, “Şarkılar”-1964, “Masal-düşünce”-1964, “Basamaklar”-1967, “Deniz fırtınası”-1969, “Köprüler”-1962, “Ayçiçeği”-1974, “Gümüş yağmur”-1977, “Baharda gökyüzünün şarkısı”-1980, “Ateşten atlı”-1982, “Yüksekteki yıldızın ışıltısı”-1983, “Gün ortasında sıcak güneş”-1984, “İyilik adımı”-1989,romanlar: “Yası tutulanlar beklenmez “-1966, “İnsan iki kez doğmaz”-1968, “Şafağın patikaları  “-1971, “Fırtınalı yıllar”-1973, “Bziyko savaşı” birincisi 1976,ikincisi 1978,1988, “Goşevunay”, “İyilik yap,suya at”-1981, “Yuvarlak avlu “-1985,Üç kitaplık seçme eserler-1993, “Taş değirmen”-1994, “İki esir”-1996, “Han Ceriy”-1999, “Reded”-2000, “Adığeler”-2003, İki kitaplık seçme eserleri-2006, “Doğu-batı”-2007, “Ayşet”-2009, Üç kitaplık toplu eserler-2011, “Casus”-2011, “Sürülenler” 2013, “Çeşme”-2014.

 

Meşbaş’e İshak’ın Mıyekuape,Krasnodar ve Moskova’da şiirlerinin yeraldığı çeşitli kitapları rusça yayımlanmıştır. “Senin için şarkı söylüyorum“-1959,“Üç avcı“-1959,1962, “Dağlarda şimşek “-1960, “Ellerinin sıcaklığı“-1962,“Merhaba köy”-1964, “Şimşir düdüğü”-1967, “Seçme şiirler”-1967, “Söylenceler“-1967, “Güneşten dizeler“-1974, “Senin güzel sesin“-1969, “Benim dünyam“-1971, “Aydınlık ismin“-1978, “Öğle vakti bir cömert güneş “-1979, “Ateşten atlı “-1980, “Köprüler“-1981, “Rüzgarın rengi“-1982, “Seçme eserler“-1988, “Evinde barış olsun “-2001, Romanları:  “Yüzbirinci geçit”-1972-1985, “Yası tutulanlar beklenmez“-1972, “Gece patikaları “-1973, “Kar fırtınalı yıllar “-1977, “Gök gürültüsünün yankıları “-1982,1988, “İyilik yap “-1984,1989, “Goşevunay”-1990, “Taş değirmen”-1994, “Beyaz kuş “-1995, “İki esir”-1995, “Han Girey”-1998, “Asırların karanlığından“-2000, “Adığeler”-2003, “Doğu ve batı”-2005,Üç ciltlik toplu eserleri,2006, “Yedi ciltte bütün eserleri”-2007,”Ayşet”-2009, “Sürülenler”-2013.

 

Meşbeş’e İshak Adığe Cumhuriyeti ulusal marşının sözlerini yazmıştır.

Yazar Koşbay Pşımaf ile birlikte Kur’anı Adığeceye çevirmiştir.

 

Rus halkının edebiyat anıtı sayılan “İgor’un alayı üzerine söz”,A.S.Puşkin’in eserlerinden “Bakır atlı”, “Cimri şövalye “, “Mozart ile Saler”,M.Y.Lermontov’un “Korkak” adlı şiirini,N.A.Nekrasov’un “Demiryolu” adlı eserini,S.A.Yesenin’in “Anna Snegina” adlı poemini,V.V.Mayakovski’nin “Pantolon giymiş bulut” adlı poemasını Adığe diline çevirmiş ve tek bir kitap içerisinde yayınlamıştır.

Meşbeş’e İshak’ın  şiirleri Rusçaya ve BDT halklarının dillerine çevrilmiştir.Kimi eserleri ingilizce,Çince,Fransızca,İspanyolca,Almanca,Lehçe,Çekçe,Fince,Moğolca,Slovakça,Viyetnamca,Macarca,Bulgarca,Sırpça,

Arnavutçaya çevrilmiştir.

“Bziyko savaşı”,”Taş değirmen” adlı romanları Arapça ve Türkçe’ye çevrilmiş,”Seçme şiirleri” Türkçe basılmıştır.

Meşbaş’e İshak’ın birçok şiiri çeşitli kompozitörlerce şarkı yapılmıştır.

 

Yazarın yaşamı ve sanatı üzerine çok miktarda edebiyat eleştirileri,denemeler ve monografiler yazılmıştır.Şaş’e Kazbek’in “Canlı sözler”, “Basamaklar”, “Meşbaş’e İshak’ın sanat hayatı”adlı adığece ve rusça çıkan kitapları,Yerğuko Şamset’in “Anılara yolculuk,Meşbaş’e İshak’ın romanları hakkında düşünceler”,Tleptserışe Halid’in “Sonsuzluk üzerine sohbet,Meşbaş’e İshak’ın sanatı,kişiliği“,A.İ.Tsukor’nun “Burada yaşayanlar için barış ve sevgi diliyorum “, “Acımasız yüzyıl“, “Meşbaş’e İshak’ın  yazılarında halk ve tarih”, “Meşbaş’e İshak’ın romanında memlükler”,Şhalaho Dariko’nun “Paraleller ve  çakışmalar”, T.M.Stepanova’nın “Meşbaş’e İshak’ın otobiyografik yazıları”,T.M.Stepanova ve S.D.Hağundoko’nun “Yazar ve filozofun gözünden dünyaya bakış”, B.M.Taciyeva’nın “Meşbaş’e İshak’ın Kontes Ayşe romanının kahramanı Aise’nin sanatsal incelemesi,eserin poetik ve estetik yönleri”, M.M.Hafitse’nin “Ahlaki değerlerin oluşumu”,çeşitli yazarların makalelerinden oluşmuş kitap “Büyük yol,büyük başarılar” adlı eserlerden sözedebiliriz.

 

Meşbeş’e İshak Adığey,Kabardey-Balkar ve Karaçay-Çerkes Cumhuriyetlerinin halk yazarı ünvanı sahibidir.Sovyetler Birliği,Rusya Federasyonu,Adığe Cumhuriyeti devlet edebiyat ödülü ile Şolohov edebiyat ödülünü almıştır.Ülke edebiyatına yaptığı katkılardan dolayı III ncü ve IV ncü derecelerdeki “Vatan için yaptığı hizmetler  “ve  “Halkların dostluğu” nişanlarını, “Barış savaşçısı” ve “Toplumsal kabul“ altın madalyalarına layık görülmüştür. “Adığey’in onur taşıyıcısı” ve “Kubanın gelişimine yaptığı büyük katkılardan dolayı“ madalyalarını almıştır.Mıyekuape şehrinin saygın vatandaşıdır.

 

Meşbeş’e İshak çeşitli yıllarda Kuban gençlik teşkilatının N.Ostrovski adına vermiş olduğu edebiyat ödülü ile Krasnodar eyaletinin A.Fadayev adına vermekte olduğu edebiyat ödülüne de layık görülmüş,K.Simonov adına verilen madalyayı almıştır.

Meşbeş’e İshak A.C.Yazarlar Birliği Başkanı,Rusya Federasyonu Yazarlar Birliği Başkan yardımcısı ve Dünya Yazarlar Birliği Organizasyonunun Başkan Yardımcısıdır.Dünya Adığe (Çerkes) Akademisi ile Abhazya Bilim Akademisi üyesidir.

1956 yılından beri R.F.Yazarlar Birliği üyesidir.

 

Ş. Abu’nun “A.C.yazarları” kitabı ile “A.C.Yazarlar Birliği”

Adlı Kitaplarından çevrilmiştir.

 

 

 

****

 

МЭЩБЭШ1Э ИСХЬАКЪ

 

Мэщбэш1э Исхьакъ Шумафэ ыкъор къуаджэу Шъхьэщэфыжъы жъоныгъуак1эм и 28-рэм 1931-рэ илъэсым къыщыхъугъ.

1951-рэ илъэсым Адыгэ к1элэегъаджэ училишэр,1956-рэ илъэсым  Москва дэт литературнэ институтыр М.Горькэм ыц1э зыхьырэр дэгъудэдэк1э,1962-рэ илъэсым КПСС-м и ЦК и апшъэрэ партийнэ еджап1э журналистхэм яфакультет къыухыгъэх.1959-рэ илъэсым щегъэжъагъэу 1959-рэ илъэсым нэс гъэзетэу «Социалистически Адыгейым» иредакцие иотделы ипащэу 1оф ыш1агъ.1959-1962-рэ илъэсхэм КПСС-м и Адыгэ хэку икомитет илектор купэ и1эшъхьэтетыгъ.1962-1970-рэ илъэсхэм адыгэ тхак1охэм я Союзы ипэщагъ.1970-1983-рэ илъэсхэм журналэу «Зэкъошныгъэм» иредактор шъхьа1эу лэжъагъэ.1983-рэ илъэсым къыщегъэжъагъэу джы къызнэсыгъэм Адыгэ Республикэм итхак1охэм я Союзы иправление итхьэмат.

 

Илъэсыбэрэ зэк1элъыпытэу КПСС-м и Адыгэ хэку комитетрэ Краснодарскэ крайым икомитетрэ ахэтыгъ,депутатхэм Я Адыгэ хэку  Совет ык1и Краснодарскэ краевой Советым ядепутатыгъ.

1989-рэ илъэсым Мэшбэш1э Исхьакъ СССР-м инароднэ депутатэу,СССР-м и Апшъэрэ Совет щыщэу хадзыгъагъ.

1949-рэ илъэсым щегъэжъагъэу Мэшбэш1э Исхьакъ итхыгъэхэр къыхеутых.Исхьакъ иапэрэ тхылъэу «Цыф лъэшхэр»зыфи1орэр Адыгэ Тхылъ тедзап1эм 1953-рэ илъэсым къыдигъэк1ыгъ.Ащ къык1элъык1уагъэх усэхэр пщыналъэхэр зыдэт тхылъхэр: «Сидунай»-1957, «Орэдык1»-1960, «Жъогъобын»-1962, «Пщыналъ»-1964, «Пшысэ-гупщысэхэр»-1964, «Лъэоянэхэр»-1967, «Хыуай»-1969, «Лъэмыджхэр»-1972, «Тыгъэгъаз»-1974, «Тыжъын ощх»-1977, «Гъэтхэ огум иорэд»-1980, «Шыу маш1у»-1982, «Жъогъо лъагэм инэфыпс»-1983, «Мэфэгум итыгъэ фаб»-1984, «Ш1ум илъагъу»-1989, романхэр: «Агъаерэм ежэжъхэрэп»-1966, «Ц1ыфыр т1о къэхъурэп»-1968, «Нэфшъэгъо лъагъохэр»-1971, «Илъэс фыртынэхэр»-1973, «Бзийкъо зау» апэрэ тхылъыр -1976,ят1онэрэр-1978,1988, «Гощэунай», «Ш1у ш1и, псым хадз»-1981, «Шагу хъурай»-1985, «тхылъищ хъурэ хэщыпык1ыгъэ тхыгъэхэр-1993, «Мыжъошъхьал»-1994, «Гъэрит1у»-1996, «Хъан-Джэрий»-1999, «Рэдэд»-2000, «Адыгэхэр»-2003,Тхылъит1у хъурэ зэхэугъоегъэ тхыгъэхэр-2006, «Къок1ып1эмрэ къохьап1эмрэ»-2007, «Айшэт»-2009,Тхылъищ хъурэ зэхэугъоегъэ тхыгъэхэр -2011, «Джасус»-2011, «Рафыгъэхэр»-2013, «Псынэч1эчъ»-2014,

 

Тхылъ тедзап1э зэфэшъхьафхэу Мыекъуапэ,Краснодар,Москва адэтхэм Мэшбэш1э Исхьакъ усэк1э ытхыгъэхэу мыщ фэдэ тхылъхэр урысыбзэк1э къащыдэк1ыгъэх: «О тебе я пою»-1959, «Три охотника»-1959,1962, «Гром в горах»-1960, «Тепло твоих рук»-1962, «Здравствуй,аул!»-1964, «Самшитовая трубка»-1967, «Избранная лирика»-1967, «Сказание»-1967, «Солнечные струны»-1974, «Добрый голос твой»-1969, «Мой шар земной»-1971, «Светлое имя твое»-1978, «Щедрое солнце полдня»-1979, «Огненный всадник»-1980, «Мосты»-1981, «Цвет ветра»-1982, «Избранное»-1988, «Мир дому твоему»-2001, Романхэр: «Сто первый перевал»-1972,1985, «Оплаканных ни ждут»-1972, «Тропы из ночи»-1973, «Метельные годы»-1977, «Раскаты далекого грома»-1982, 1988,«Сотвори добро»-1984, 1989,«Гошевнай»-1990, «Жернова»-1994, «Белая птица»-1995, «Два пленника»-1995, «Хан-Гирей»-1998, «Из тьмы веков»-2000, «Адыги»-2003, «Восход и закат»-2005, 3-томник прозы-2006, «Собрание сочинений в 7-и томах»-2007, «Графиня Аиссе»-2009, «Лазутчик»-2010, «Изгнание»-2013.

 

Адыгэ Республикэм и гимн игущы1эхэр Мэщбэш1э Исхьакъ ытхыгъэх.

Урыс лъэпкъым илитературнэ саугъэт инэу «Игор иполк фэгъэхьыгъэ гущы1» зыфи1орэр,А.С.Пушкиным ытхыгъэхэу «Гъоплъэ шыу», «Рыцарь хьэрам», «Моцартрэ Сальеррэ» зыфи1охэрэр,М.Ю.Лермонтовым иусэу «Къэрабгъ»,Н.А.Некрасовым и «Мэш1оку гъогу»,С.А.Есениным и поэмэу «Анна Снегинар»,В.В.Маяковскэм ипоэмэу «Гъончэдж зыщыгъ ошъуапщэр» адыгабзэк1э зэридзэк1ыгъэх,зы тхылъ дэтхэу къыдэк1ыгъэх.

 

Урысие Федерациеми СНГ-м ихэгъэгухэми абзэхэмк1э Мэщбэш1э Исхьакъ иусэхэр зэрадзэк1ыгъэх,ытхыгъэмэ ащыщхэр инджылызхэм,Китаим,французхэм,испанхэм,нэмыцхэм,Полякхэм,чеххэм,финнхэм,монголхэм,словакхэм,

вьетнамхэм,венгрэхэм,болгархэм,сербхэм,албанхэм абзэхэмк1э зэрадзэк1ыгъэх.

«Бзийкъо зау»,»Мыжъошъхьал» зыц1э романхэр арабыбзэк1и,тыркубзэк1и зэрадзэк1ыгъэх, «Хэщыпык1ыгъэ усэхэр» тыркубзэк1э къыхаутыгъ.

Мэщбэш1э Исхьакъ иусабэхэр композитор зэфэшъхьафмэ орэдышъомэ аралъхьагъэх.

 

Тхак1ом ищы1эныгъэрэ и1эш1агъэрэ афэгъэхьыгъэу литературнэ-критическэ статьяхэу,очеркхэу,монографиехэу атхыгъэр бэ.Ахэмэ анахь къахэщых Щэш1э Казбек ытхыгъэ тхылъхэу «Псэ зыпыт гущы1эхэр», «Ступени» зыц1эхэу адыгабзэк1и урысыбзэк1и къыдэк1ыгъэхэр,Ергъукъо Щамсэт ытхылъэу «Ш1эжьым уек1уныр»,Лъэпц1эрыщэ Хъалидэ итхылъэу «Разговор о вечном»,А.И.Цукор итхылъэу «Мир и любовь вам,живущие»ык1и «Жестокий век» зыфи1охэрэр.

 

Мэщбэш1э Исхьакъ Адыгэ,Къэбэртэе-Бэлъкъар,Къэрэщэе-Шэрджэс Республикэхэм янароднэ тхак1у,СССР-м,Урысием,Адыгэ Республикэм я къэралыгъо премиехэм,зэрэ Урысиеу илитературнэ премиеу Шолоховым ыц1эк1э щытым ялауреат.хэгъэгу литературэм ежь илитературнэ-творческэ лэжъыгъэ 1ахь ин дэдэу хилъхьагъым фэш1ы орденхэу  Я III-рэ ык1и я IV-рэ степень зи1эхэу «Зазаслуги перед Оточеством»,орденхэу «Дружба народов»,дышъэ медалхэу «Борец за мир», «Общественное признание» зыфи1охэрэр Мэщбаш1эм къыфагъэшъошагъэх. «Адыгеим и Щытхъузехь»,дышъэ медалэу «За выдаюшийся вклад в развитие Кубани» зыфи1охэрэр къыратыгъэх,Мыекъуапэ иц1ыф гъэш1уагъ.

Илъэс зэфэшъхьафхэм Мэщбэш1э Исхьакъы Кубан икомсомол ипремиеу Н.Островскэм ыц1эк1э щытыр,Краснодарскэ краим литературэмк1э ипремиеу А.Фадеевым ыц1эк1э щытыр къыфагъэшъошагъэх.К.Симоновым ыц1эк1э щыт медалыр къыратыгъ.

 

Мэщбэш1э Исхьакъ Адыгэ Республикэм итхак1охэм я Союзы иправление итхьэмат,Урысием итхак1охэм я Союзы иправление итхьэматэ игуадз,тхак1охэм я Союз и Дунэезэхэхьэ иисполком итхьэматэ игуадз,Адыгэ (Черкес)Дунэе академием иакадемик.

1956-рэ илъэсым къыщегъэжъагъэу Урысие Федерацием итхак1охэм я Союзы хэт.