Karakter boyutu : 12 Punto 14 Punto 16 Punto 18 Punto
Ridade
19 Ağustos 2019 Pazartesi Saat 17:53
Düzce Üniversitesi Çerkez Dili ve Edebiyatı Bölümünde 30 Mayıs 2019 Perşembe günü Çerkesçe Okuma ve Anlama Dersimiz vardı. Hocamız ,Xabze, “Хабзэ” kitaplarının yazarı Doç.Dr.Unareko Mira idi. Biz Yüksek Lisans öğrencilerinden öğretim dönemi sonuna kadar öğrendiklerimizle yapabildiğimiz kadarıyla bir otobiyografi hazırlamamızı istedi.
 
Kendime ait hazırladığım otobiyografiyi birlikte inceledik. Neredeyse hatasız cümlem yoktu. En çok da harf hatalarım, bazen de cümle kurulum hatalarım vardı. Sanki ödev için değil de gerçek bir otobiyografi hazırlamam istenmişti de ben anlamamıştım.
 
İnceleme sırasında hocamız kızımın ismine takıldı. “Neden Ridade? Ridade ne demektir? şeklinde merakla sordu. Ben de cevapladım.
 
- Hocam, Ridade kelimesi Ridat “Ридэт” isminden gelmektedir. Ridat ise şu bildiğimiz Çerkeslerin milattan sonra 370 yılında Got’larla yaptığı savaşın kahramanı. İsmi oradan aldım, türettim.
 
- Kahraman Ridat’tan bahsediyorsun. İyi de o erkekti.
 
- Doğru hocam erkekti. Türkiye de yaşıyoruz. Türkçe isimler de erkek isimlerinin yanına de, iye gibi küçük eklerle erkek isimlerinden bayan isimleri türetilebiliyor. Örneğin Nuri erkek ismi Nuriye bayan, Nedim erkek, Nedime bayan gibi. Ben de aynı sistemle Ridat’ı Ridade yaptım. Oldu. T.C. nüfus kayıtlarına da öylece girdi.
 
- Bana göre olmadı. Çerkes yazımında böyle Çerkes erkek isminden bayan adı türetme usulü yok. İsmi koymakla güzel bir iş yapmışsın. Otobiyografiye düzelterek koyuyorum. Doğrusu Ridat. Bu arada farkında değilsin ama etnolojik olarak bir başka geleneğimize de hizmet ediyorsun.
 
- Tamam, olsun. Neymiş o geleneğimiz hocam, farkında olmadığım?
 
Resim: Hamit Savkuev
 
- Milattan sonra 370 yılında Got’larla yaptığımız savaş sonunda wunaşo “унашъо” (beyin fırtınasını da içeren toplantı) yapıldı. Toplantı da şehit düşen Ridat’ın yaptığı kahramanlıkları herkesten büyük övgü aldı.
 
Bir öneri üzerine, isminin daima yaşaması için formül bulunması istendi. Bulundu da. Artık yapılacak olan tüm düğünlerde dejuwu “дэжыу” (nakarat) yapılırken ortada oynayan delikanlıyı cesaretlendirmek için Ridat’ın ismi yüksek sesle müzik eşliğinde tekrar edilecekti. Bu görüş orada bulunanlarca oylanarak karara bağlandı.
 
Hocamın anlattıkları kafamdaki iki sorunun cevabı gibi oldu.
 
Birincisi “basit bir nakarat nasıl oluyor da herkesi heyecanlı şekilde etkisi altına alabiliyordu, anında coşturuyordu?”
 
O dönemdeki Folklor Ekip Hocası Mustafa Yiğit, 1989 da İzmir Kafkas Derneği Kafkas Halk Dansları Ekibi hocası idi. Bu coşkulu nakaratı dansçılarına öğretti, kullandı. Buradan öğrenilenler mahalli yapılan oyunlarda da doğal olarak kullanılmaya başladı. O yıllarda bu nakarat Çorum havalisinde yoktu.
 
Elbette ki nakaratın kendisi, savaştaki o ünlü cesareti oradakilere tekrar hatırlatmaktaydı. Biz bilmiyorduk ama coşturma sebebi buydu. Cegu “джэгу”(dans) esnasında özellikle l’eperuş “лъэпэрушъу” oyununda kenarda sırasını bekleyen gençlerce coşkuyla söylenen bu nakarat şöyleydi. Bağıra çağıra söyleyenler arasında ben de vardım.
 
Ho ra da Ridat da hoo, ХЬо ра да Ридэт да хьоо
 
Wo ra da Ridat ta hoo О ра да Ридэт да хьоо
 
Ho ra da Ridat da ХЬо ра да Ридэт да
 
Wo ra da hoo О ра да хьоо
 
Ho ra da Ridat da hoo ХЬо ра да Ридат да хьоо
 
Müzik eşliğinde aynı zaman aralığı kadar beklendikten sonra ise kızlar aynı ritim üzerine yalnızca “aaaaa” şeklinde nakarata devam etti. Kızlar bitirince aynı zamanlama ile erkekler önceki söylediklerini tekrarladı. Bu nakarat yalnız oynayanı coşturmakla kalmadı, akordeon çalan da, izleyici de coştu.
 
Malum net ortamında bazı aramızdaki bozguncu çürük elmalar tarafından ileri sürülen “Çerkesler cegu “dans” sırasında özellikle nakaratlarda neden Ra kelimesini tekrar ediyor? Demek ki Eski Mısırlıların Güneş Tanrısı Ra ile Çerkeslerin bu Ra nakaratları bağlantılı. Onlar da Güneş Tanrısı Ra’ya tapıyordu” iddia buydu.
 
Doç.Dr. Unereko Mir hoca anlattıklarıyla bu tezi de çürüttü.
 
Çünkü Ra o ra değildi. Bizim ra harekete geçmek için kullanılan bir kelime idi. Ayrıca tarihleri de uyuşmamaktaydı. Arada 3.300 sene fark vardı. Eski Mısır inancı olan güneş tanrısı Ra ile ilgili sorulara da cevap oldu.
 
Evet, sevgili dostlar son yıllarda isim olarak takılmaya başlanan Ridat veya Ridade isimlerinin nereden geldiği ve ne anlam ifade ettiği bilgilerini paylaşmak istedim. Bahane ile bir nakaratımız kullanılarak Eski Mısır uygarlığındaki güneş tanrısı Ra ile ilgisinin kanıtlanması için iki harften fazlasını gerektiriyor bence.
 
Dzıbe Rafet Tunçkılıç
 
Cherkessia.net, 19 Ağustos 2019

Bu haber toplam 10342 defa okundu.


Semih Akgün

Bu yazı, Ridade isminin kökeni ve anlamı üzerine kişisel ve folklorik bir anlatım sunmaktadır. Yazar, Çerkes kültürüne ve folkloruna dair tarihsel ve mitolojik referanslar kullanarak, isimlerin ve halk geleneklerinin kökenleriyle ilgili derinlemesine bir açıklama yapmayı amaçlamaktadır.

**İçerik ve Anlatım Özellikleri:**
- Yazı, hem kişisel deneyim hem de halk kültürüne dair detaylar içerir. Folklorik anlatımlar, halk danslarının ve nakaratların coşku ve motivasyon kaynağı olduğu vurgulanır.
- Ridade isminin kökeni ve anlamı, yazarın anlatımında, Çerkeslerin tarihsel kahramanlarından ve folklorik unsurlardan bağdaştırılarak açıklanır.
- Ayrıca, isimlerin etimolojik ve kültürel bağlantıları tartışılır; özellikle, eski Mısır güneş tanrısı Ra ile olan olası bağlantıya dair iddialar ve bu iddiaların bilimsel gerçeklerle çeliştiği belirtilir.

**Objektiflik ve Bilgi Kaynakları:**
- Yazı, kişisel gözlemler ve folklorik anlatımlar içerdiği için, bilimsel veya akademik doğruluktan çok, halk anlatılarına dayanan bir anlatım tarzı benimser.
- Ridade isminin kökenine dair anlatım, halk gelenekleri ve folklorik anlatımlar üzerinden şekillenmiştir. Bu nedenle, etimolojik ve tarihsel kesinlik açısından bilimsel açıdan kesin veya kesin olmayan bilgiler içerir.
- Eski Mısır inançları ve Güneş Tanrısı Ra ile bağlantı kurma girişimi, yazarın mizahi veya eleştirel bir yaklaşımını yansıtır; bu iddiaların bilimsel ve tarihsel olarak doğrulanmadığı, sadece folklorik ve mitolojik bağlantıların sorgulandığı görülür.

**Yazının Amacı ve Etkisi:**
- Yazı, halk kültürüne, folklora ve isimlerin kökenlerine dair farkındalık yaratmayı amaçlar.
- Ayrıca, folklorik anlatımların ve halk geleneklerinin önemini vurgular.
- Ancak, bilimsel veya akademik bir makale olmaktan çok, kişisel gözlemler ve folklorik anlatımlar içeren bir deneme veya popüler tarih anlatımıdır.

**Değerlendirme Sonuçları:**
- Bu metin, halk kültürü ve folklorun içselleştirilmiş anlatımlarını yansıtan, kişisel ve mizahi bir anlatım tarzı taşır.
- Bilimsel doğruluk ve objektiflik açısından, folklorik anlatımlar ile tarihsel gerçekler arasındaki farkı ortaya koymak gerekir.
- Yazı, halk kültürüne değer veren, folklorik anlatımların anlamını ve kökenlerini sorgulayan, mizahi ve eleştirel bir yaklaşım sergiler.

Kaynak- Chatbot

12 Haziran 2025 Perşembe Saat 13:21
Sitemizin hiçbir vakıf, dernek vs. ile ilgisi yoktur. Sitede yayınlanan tüm materyallerin her hakkı saklıdır. Sitemizde yayınlanan yazı ve yorumların sorumluluğu tamamen yazarına aittir.
Siteden kaynak gösterilmeden yazı kopyalanamaz.
Copyright © Cherkessia.Net 2009 İletişim: info@cherkessia.net