Karakter boyutu : 12 Punto 14 Punto 16 Punto 18 Punto
Adıge Dilbiliminin Temelini Atan Bilim insanı – K’eraşe Zaynap
17 Ocak 2024 Çarşamba Saat 13:27
Keraşe Zeynep (КIэрэщэ Зайнаб) Adıge ulusal dilbilimi konusunda başarılı çalışmalar ortaya koymuş bilge bir bilim insanıydı. Dilbilimi alanında ulaşamadığı bir köşe kalmamıştı diyebiliriz.
 
Bu bilge hanımefendi yaşamını Adıge ulusal bilimi hizmetine, tüm günlerini dilin ve kültürün gelişimine, iyi örneklerin korunmasına adamıştı. Büyük ve yaratıcı çalışmasıyla Adıge dilbilimini sağlam bir temele oturttu. Ektiği tohumlar başağa sardı.
 
Gözünü açan her bir çocuğun bir kısmetinin bulunduğunun bir örneği Zeynep’in yaşam öyküsüdür. 
 
Prof. Dr.Keraşe Zeynep
 
İbrahim kızı Keraşe (K’ereşe) Zeynep 24 Kasım 1923’te Adıgey’in Koşhable köyünde doğdu. Babasını küçük yaşta yitirdi, Zeynep’i annesi ile dayısı Keraşe Tembot birlikte büyüttüler. Zeynep sekiz yaşında iken Krasnodar’a, dayısının yanına gitti ve 5’nci sınıfı orada bitirdi. 1937’de ailesi - annesi ve dayısı -  ile birlikte Krasnodar’dan Maykop’a göç etti. 1942’de N 19  adlı liseyi  bitirdi, 1943’te Adıge Devlet Öğretmen Enstitüsü’ne kaydoldu, oradan mezun olduktan sonra, aynı enstitüde bir süre asistan olarak çalıştı.
 
1946’da Tiflis Devlet Üniversitesi Kafkas Dilleri Bölümüne kaydoldu, çalışkan bir öğrenciydi ve yüksek lisans öğretimine başladı, Profesör A. S. Çikobave ve Profesör G. V. Rogave tez hocalarıydı. Tezini verdikten sonra, 1953’te “Adıge Dilinin Şapsığ Diyalektinin Ana Özellikleri” (Адыгабзэм ишапсыгъэ диалект инэшэнэ шъхьаIэхэр) adlı çalışmasıyla bilim adaylığı tezini (кандидатскэ диссертациер) verdi. 1969’da “Adıge dillerinin sonlu (son eki olan) ve sonsuz (son eki olmayan) fiillerinin başlıca sözdizimsel olanakları” (Адыгабзэхэм яфинитнэ ыкIи инфинитнэ глаголхэм ясинтаксическэ амал шъхьаIэхэр) adlı çalışmasıyla doktora tezini tamamladı.
 
Keraşe Zeynep 1954 – 1964 yılları arasında iki işi birlikte yürüttü – Adıge Bilimsel Araştırma Enstitüsü Dil Bölümü Başkanı ve Adıge Devlet Öğretmen Enstitüsü Adıge Dili ve Edebiyatı Kürsüsü’nde ders verdi. 1970 yılı ve sonrasında Keraşe Zeynep ilk Adıge kadın bilim doktoru oldu. Ardından profesör olarak aynı enstitü ve aynı kürsüde Adıge dili ve edebiyatı derslerini okuttu. Altı yıl sonra kürsü başkanı oldu ve 16 yıl boyunca Adıge Dili ve Edebiyatı Kürsüsü başkanlığını yürüttü.
 
Bilimsel ve toplumsal çalışmaları
 
Z. İ . Keraşe Adıgecenin morfolojisi (biçim bilimi), sentaks (sözdizim), diyalektoloji ve sözlük bilimi sorunları üzerinde çalıştı ve çözümler getirdi.
 
Adıge leksikografisi (sözlük bilimi) tarihinde ilk kez dilin tanıtıcı özelliklerini belirledi,  “Adıgece Açıklamalı Sözlük” (Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ) kitabını Haţene Abdul (ХьэтIэнэ Абдул) ile birlikte yayımladı. “Adıge Dilinin Grameri”ni (Адыгабзэм играмматикэ) (G. V. Rogave ile birlikte) yazdı. Kitapta Adıgecenin morfolojik kategorilerini ve sözdizimsel yapısını ortaya koydu. Keraşe Zeynep’in büyük bir bilim insanı olmasının temeli Tiflis Dilbilimleri Okulu’nda atıldı. Sadece okulda okumakla yetinmedi, başka yerlerde yaşayan bilim insanlarıyla sürekli ilişkiler ve dostluklar kurdu ve bunu sürdürdü. Ayrıca, Adıge dilbilimine ilişkin kazanımları diğer ülkelere duyurdu. Keraşe Zeynep sayesinde enstitüden mezun olan, Adıge dilbilimi konusunda yüksek lisans ve doktora tezleri verenler az değildir. Nabeko Nine, Avĺe Kazbek, Ğış Nuh, Abreg Açerdan, Bırsır Batırbıy, Marzet ve Maret Turarış kardeşler, vd bunlardandır. 
 
Keraşe Zeynep Adıge bilim insanlarının hocası idi, kendi “Keraşe okulunun” kurucusu ve yürütücüsü konumundaydı. Şapsığ diyalektinin incelenmesi konulu çalışması, bir başına Adıge dilinin tarihi kökeninin belirlenmesinde ve edebiyat dilinin doğmasında büyük bir önem taşıyor. “Adıge Dili Grameri” ve “Açıklamalı Adıgece Sözlük” de aynı değeri taşıyor.
 
 
İyiyi, eğitim ve öğretimi ve kültürü amaç edinen ve bunları durmadan üreten Keraşe Zeynep ilk Adıge kadın dil bilginidir. Adıge Ulusu onu unutmayacaktır.
 
Keraşe Zeynep 1995’te “Seçilmiş eserler ve makaleler” (Избранные труды и статьи) adlı iki ciltlik bir kitap yayımladı. Zeynep çalışmalarını Adıgece orta ve yüksek öğretimin temelini oluşturacak programların ve ders kitaplarının hazırlanması amacına yöneltti.
 
Adıge Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı Eğitim ve Metod Kurulu, AC Devlet Başkanlığı katındaki (1996) Adıgece Konseyi (советым) ve Adıge edebiyat dillerinin alfabelerinin bir sisteme kavuşturulmaları komitesi üyesiydi. DÇB II. Kongresine katılmıştı. Sovyetler Birliği Yüksek Meclisinde (1958) birkaç dönem milletvekilliği yapmıştı. Krasnodar Kray ve Adıge Özerk Bölgesi parlamentolarına seçildiği dönemler de olmuştu.
 
Anı
 
1997’de Adıge Üniversitesi Ulusal Fakültesinde Adıge Filolojisi ile ilgili bir ünite-kabine (кабинет) açıldı. Kabineye büyük bilim insanının makaleleri, monografileri ve özel kitaplığından bazı kitaplar kondu. Yıllardan beri Üniversitede Keraşe Zeynep adına “Adıge Dil Biliminin Genel ve Güncel Sorunları” (Актуальные проблемы общей и адыгской филологии) adlı bilimsel konferanslar düzenleniyor.
 
Adıge Devlet Üniversitesi Filoloji ve Kültürel çalışmalar Fakültesi öğretim üyesi ve bölüm başkanı Prof. Dr. Vınereko Raye, dünyaca ünlü büyük dilbilimci Keraşe Zeynep’in çalışmaları hakında bize bazı kısa bilgiler sundu. Mayıs ayında Keraşe Zeynep adına üniversitede düzenlenen uluslararası bilim konferansın belgeleri ile Zeynep’in kitaplığındaki değerli ve basılmamış  el yazmaları, “Anadili Ulusun Yaşayan Kalbidir, Tek Yaşam Kaynağıdır” (Ныдэлъфыбзэр лъэпкъым ыпсэ зан) adlı bir kitap yayımlandı, dedi.
 
 
Bu yıl Maykop’tan Nalçik’e iki öğrenci gönderildi, Keraşe Zeynep’in kendisinin toplamış olduğu ve öğrencilerine toplatmış olduğu 156 adet yazı (единицa) dijital yayına verildi, bu işi 5. kur  öğrencileri Ĥuaj Rasite ile Yenemıko Zare gerçekleştirdiler, Vınereko Raye böylece çalışmaları internete vermeye başladıklarını belirtti. Raye, Zeynep  ulusu için yaptığı çalışmaları az bulan, birçok önemli belgeyi bir araya getirmiş olan biriydi, bu büyük Adıge kadın bilim insanının yapıtlarının Adıge ulusuna gurur verici bir miras olarak kaldı, dedi.
 
İyiyi, güzeli,  eğitim ve öğretimi, kültürü amaç edinen ve bunları durmadan üreten Keraşe Zeynep ilk Adıge kadın dil bilginimizdir. Adıge Ulusu onu asla unutmayacaktır.
 
Mamırıko Nuriyet,
 
Adıge Mak, 23 Haziran 2023
 
Kaynak: , https://adygvoice.ru/2023/06/23/%d0%b4%d0%b6%d1%8b%d1%80%d1%8d-%d0%b0%d0%b4%d1%8b%d0%b3%d1%8d-%d0%b1%d0%b7%d1%8d%d1%88i%d1%8d%d0%bd%d1%8b%d0%b3%d1%8a%d1%8d%d0%bc-%d0%b8%d0%b3%d1%8a%d1%8d%d0%bf%d1%81%d1%8d%d0%bai%d1%83%d0%b0%d0%b3/
Huawei telefonumdan gönderildi
 
 
Çeviri:Hapi Cevdet Yıldız
 
Cherkessia.net, 17 Ocak 2024

Bu haber toplam 3390 defa okundu.


Bu habere yorum eklenmemiştir. İlk yorumu siz ekleyin.
Sitemizin hiçbir vakıf, dernek vs. ile ilgisi yoktur. Sitede yayınlanan tüm materyallerin her hakkı saklıdır. Sitemizde yayınlanan yazı ve yorumların sorumluluğu tamamen yazarına aittir.
Siteden kaynak gösterilmeden yazı kopyalanamaz.
Copyright © Cherkessia.Net 2009 İletişim: info@cherkessia.net